by 
1447 Sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu’nu yürürlükten kaldıran 6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu (“Taşınır Rehni Kanunu”) 20 Ekim 2016 tarihinde kabul edildi ve 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek.
Taşınır Rehni Kanunu, rehin hakkını “Taşınır varlığın türünden, rehin verenin veya rehinli alacaklının durumundan, rehinle güvence altına alınan borcun niteliğinden veya tarafların onun rehin hakkı olarak adlandırılmasından bağımsız olarak bir borcun ödenmesini veya ifa edilmesini güvence altına almak amacıyla alacağın devrinde devralanın alacak hakkı da dahil olmak üzere taşınır varlık üzerinde zilyetliğin devrine gerek olmaksızın tesis edilen sınırlı ayni hak” olarak tanımlıyor.
Taşınır Rehni Kanunu kapsamında rehin sözleşmesi, kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında veya tacir ve/veya esnaflar arasında yapılır.
Rehin sözleşmesi sözleşmenin Rehinli Taşınır Sicili’ne (“Sicil”) tescil edilmesiyle kurulur. Sözleşme yazılı olarak yapılabileceği gibi elektronik ortamda da yapılabilir. Elektronik ortamda düzenlenmesi halinde elektronik imza kullanılması, yazılı olarak düzenlenmesi halinde ise tarafların imzalarının noterce onaylanması veya Sicil yetkilisinin huzurunda imzalanması gerekir.
Kanun uyarınca aşağıdaki hususların rehin sözleşmesinde yer alması zorunludur:
(i) Tarafların:
- Ticaret işletme ise ticaret unvanı, MERSİS numarası, imza yetkilisinin adı, soyadı ve imzası;
- Gerçek kişi veya esnaf ise T.C. kimlik numarası, adı, soyadı ve imzası;
- Çiftçi ise T.C. kimlik numarası, adı, soyadı ve imzası, Çiftçi Kayıt Sistemi numarası;
- Üretici örgütü ise üretici örgütü belge numarası, imza yetkilisinin adı, soyadı ve imzası;
(ii) Borcun konusu, borcun miktarı, miktar belli değilse rehnin ne kadar miktar için güvence teşkil ettiği, ödenecek para cinsi ve rehnin azami miktarı;
(iii) Rehne konu varlık ile bu varlığın ayırt edici özelliklerini belirten seri numarası, markası, üretim yılı, şasi numarası, belge seri numarası, varsa sanayi ürünü kodu gibi hususlar;
(iv) Rehin hakkının Sicil’e tescilinden doğan masrafların kime ait olacağı hususu;
Geçersiz hüküm: Rehne konu taşınır varlığın alt veya art rehne konu edilmesi ile rehin verenin rehne konu taşınır varlık üzerindeki tasarruf yetkisini kısıtlayan kayıtlar geçersizdir.
Üzerinde rehin hakkı kurulabilecek taşınır varlıklar
(i) Alacaklar, çok yıllık ürün veren ağaçlar, fikri ve sınai mülkiyete konu haklar, hammadde, hayvan, her türlü kazanç ve iratlar, başka bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türü lisans ve ruhsatlar, kira gelirleri, kiracılık hakkı, makine ve teçhizat, araç, ekipman, alet , iş makinaları, elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı;
(ii) Sarf malzemesi, stoklar, tarımsal ürün, ticaret unvanı ve/veya işletme adı, ticari işletme veya esnaf işletmesi, ticari plaka ve ticari hat, ticari proje, vagon.
(iii) İşletmelerin müstakbel taşınır varlıkları üzerinde rehin kurulabilir. Tasarruf yetkisi bu varlıkların mülkiyete konu edilmesini müteakip kullanılabilir.
(iv) İşletmelerin mevcut veya müstakbel taşınır varlıkların getirileri üzerinde kurulabilir.
(v) Her tür sözleşmeden doğan mevcut veya müstakbel alacaklar rehne konu edilebilir. Amme Alacaklarının Tahsili Usulünde Kanun ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleri saklıdır.
Ticari işletme ve esnaf işletmesinin tamamı üzerinde rehin kurulması halinde rehnin kuruluşu anında işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan her türlü varlık rehnedilmiş sayılır. Yukarıda sayılan taşınır varlıkların borcu karşılaması halinde işletmenin tümü üzerinde rehin kurulamaz.
Taşınır Rehni Kanunu sermaye piyasası araçlarına ve tapu kütüğüne tescil edilmiş taşınırlara uygulanmaz.
Öncelik Hakkı: Aynı taşınır varlık üzerinde derece sırası belirtilmeksizin birden fazla rehin hakkı tesis edilmesi halinde alacaklıların öncelik hakkı rehnin kurulma anına göre belirlenir. Derece belirtilmesi halinde ise derece sırası esas alınır.
Zilyed rehinli taşınır değerini koruyacak gerekli tedbirleri almakla yükümlü. Aksi takdirde alacaklı hakimden bu davranışları yasaklamasını isteyebilir. Alacaklıya gerekli önlemleri almak üzere hakim tarafından yetki verilebileceği gibi gecikmesinde tehlike bulunan hallerde alacaklı yetki verilmeden de gerekli önlemleri alabilir. Rehin veren rehin konusu taşınır varlıkların değerini rehin alacaklısı aleyhine azalta tasarruflarından doğan zararları tazmin etmekle yükümlüdür.
Borçların süresinde ifa edilmemesi halinde alacaklı:
(i) Birinci derece alacaklı ise icra dairesinden rehinli taşınırın mülkiyetinin devrini talep edebilir. Rehinli taşınırın değerinin birinci derece alacaklının toplam alacağından fazla olması halinde aradaki fark miktarından diğer derecelerdeki alacaklılara karşı birinci derece alacaklı ile rehin veren müteselsilen sorumludur.
(ii) Alacağını varlık yönetim şirketlerine devredebilir. Bu halde varlık yönetim şirketi alacaklının rehin sırasına sahip olur.
(iii) Zilyetliğin devrine konu olmayan varlıklarda kiralama ve lisans hakkını kullanabilir.
(iv) Alacağın yukarıda belirtilen yollarla tahsil edilememesi halinde genel hükümler çerçevesinde takip yapılır.
Alacağın son bulması: Alacaklı, alacağın son bulduğu tarihten itibaren üç iş günü içinde rehin kaydının Sicil’den terkini için başvuruda bulunmalıdır. Bu yükümlülüğü yerine getirmemesi halinde güvence altına alınan borç tutarının onda biri oranında idari para cezası uygulanır. Bu sure içinde alacaklının Sicil’e başvurmaması halinde borcunu ödediğini belgeleyen borçlu rehin terkinini sicilden isteyebilir.
Sözleşmenin düzenlenmesi ile Sicilde tesis edilen işlemler vergi, resim, harç ve değerli kağıt bedelinden muaftır.
